Rudno - zamek - XIV w.

Zamek Tenczyn (Tęczyn) położony jest we wsi Rudno w województwie małopolskim, w powiecie krakowskim, w odległości 24 km na zachód od Krakowa, 5 km na południowy zachód od Krzeszowic na najwyższym wzgórzu Garbu Tenczyńskiego (Góra Zamkowa 411 m n.p.m.) leżącego na terenie Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Aby dotrzeć do zamku, należy udać się od stacji kolejowej w Krzeszowicach w kierunku Tenczynka (Krzeszowice: ul. Daszyńskiego, za mostem nad Krzeszówką skręcić w prawo i już w Tenczynku podążać ul. Zwierzyniecką, a potem Tenczyńską), następnie naprzeciw kościoła (ok. 2 km) należy skręcić w prawo (pd.-zach.) droga (ul. Zamkowa), która wkrótce wchodzi do Lasu Zwierzyniec. Na jego skraju znajduje się Staw Wroński (ok. 3 km). Przy skrzyżowaniu z asfaltową dróżką leśną, obok murowanej kapliczki (już w Rudnie) (ok. 5 km) żółty szlak odchodzi w prawo (zach.) należy wejść w narożną ścieżkę leśną (koło parkingu), która wznosi się stromo i wychodzi na szczytowy stożek wzgórza (Góra Zamkowa 411 m n.p.m.) z ruinami zamku Tęczyn w Rudnie (5,5 km). Nazwa zamku pochodzi od rodu Tęczyńskich. Często jednak można spotkać się z nazwą Zamek Tenczyn – nazwa ta wywodzi się od położonej niedaleko wsi Tenczynek, która w dawnych czasach nosiła nazwę Tęczyn Mały. Pierwsza wzmianka dotycząca okolic zamku Tęczyn, datowana jest na 24 września 1308 r., kiedy to Władysław Łokietek z oddziałem rycerstwa przebywający w lasach in Thanczin wydał dokument dla klasztoru o. cystersów w Sulejowie. Przyjmuje się, że pierwszy zamek (drewniany) zbudował około 1319 r. kasztelan krakowski Nawój z Morawicy, on też wzniósł największą na zamku wieżę, zwaną do dziś "Nawojową Wieżą". Właściwym twórcą zamku murowanego był syn Nawoja, Jędrzej, wojewoda krakowski i sandomierski. Wzniósł on dalszy fragment zamku na najwyższej, pn.-wsch. części wzgórza, gdzie mieszkał i zmarł w 1368 r. On także pierwszy przyjął nazwisko Tęczyński. Syn Jędrzeja, Jaśko, odnowił i znacznie rozbudował zamek, a także założył kaplicę. Z tego okresu pochodzi pierwsza odnotowana w dokumentach historycznych wzmianka dotycząca bezpośrednio zamku. Władysław Jagiełło więził tu niektórych ważniejszych jeńców krzyżackich, wziętych do niewoli w czasie bitwy pod Grunwaldem. W krótkim czasie ród Tęczyńskich doszedł w Polsce do wielkiego znaczenia. W posiadaniu Tęczyńskich znajdowało się 45 miejscowości, z czego 15 w pobliżu zamku. Około połowy XVI w. często na zamku bywali: Mikołaj

Rej z Nagłowic, Jan Kochanowski, Piotr Kochanowski oraz inne ważne postacie polskiego Odrodzenia. Aż do połowy XVI w. wygląd zamku nie ulegał większym zmianom. W tym okresie znajdowały się przy nim: folwark, łaźnia, browar ze słodownią i dom praczek. W 1570 r. kasztelan wojnicki, podkomorzy wielki koronny Jan Tęczyński „wielkim kosztem zmurował prawie znowa zamek na Tęczynie” – pisał Bartosz Paprocki w „Herbach rycerstwa polskiego”. Zamek posiadał trzy skrzydła, otwarte ku zach., ozdobione renesansowymi attykami, gzymsami i krużgankami. Rozbudowa zamku ciągnęła się do początku XVII w. Zamek wraz z podgrodziem został otoczony murem kurtynowym, od pn. wzmocniono go basteją wjazdową (barbakanem), a od pd. dwiema pięciokątnymi bastejami. Pod zamkiem rozciągały się ogrody (od pn.) i winnice (od zach. i pd.). Ostatnią dużą "inwestycją" na zamku była gruntowna przebudowa kaplicy zamkowej, dokonana w początkach XVII w. przez Agnieszkę z Tęczyńskich Firlejową, późniejszą fundatorkę klasztoru o. Karmelitów Bosych w Czernej. W 1637 r. zmarł wojewoda krakowski Jan Magnus Tęczyński, ostatni przedstawiciel rodu. Jego jedyna córka Izabela wyszła za mąż za Łukasza Opalińskiego. W 1655 r. Marszałek wielki koronny Jerzy Lubomirski, ustępując przed Szwedami, ukrył skarbiec koronny w Starej Lubowli na Spiszu, ale rozpuścił fałszywą wieść, że skarbiec znajduje się w Tęczynie. Szwedzi pod wodzą Königsmarka po dzielnej obronie przez kapitana Jana Dziulę opanowali zamek na mocy układu w 1655 r., ale skarbu oczywiście nie znaleźli i w lipcu 1656 r. opuścili go i spalili. Na początku XVIII w. dobra tęczyńskie przeszły po kądzieli w ręce Adama Sieniawskiego, tą samą drogą uzyskał je wojewoda ziem ruskich, książę August Czartoryski i z kolei jego córka Izabela Lubomirska. Od 1816 r. zamek stał się własnością Potockich i pozostał w ich rękach aż do wybuchu II wojny światowej w 1939 r. Po potopie szwedzkim zamek został w większej części odbudowany i częściowo zamieszkany. W 1768 r. uległ pożarowi i od tego czasu popada w coraz większą ruinę. W 1783 r. prochy ostatniego z Tęczyńskich, Jana, przeniesiono z kaplicy zamkowej do nowego grobu w kościele św. Katarzyny w Tenczynku. Na początku XXI wieku zamek popadał w coraz większą ruinę w związku ze sporami kompetencyjnymi między różnymi szczeblami administracji publicznej. W 2009 wydana została decyzja w sprawie unieważnienia decyzji o odebraniu zamku rodzinie Potockich w ramach reformy rolnej w 1944, jej wykonanie zostało jednak wstrzymane. W 2008 roku powstało obywatelskie Stowarzyszenie "Ratuj Tenczyn", którego celem stało się nagłośnienie sytuacji zamku i zmuszenie władz lokalnych oraz centralnych do realizacji ich obowiązków wynikających z przepisów o ochronie zabytków. W 2009 roku uwagi na zły stan techniczny zamku, został on zamknięty dla zwiedzających. W 2010 roku gmina, będąca administratorem zamku, uzyskała środki i rozpoczęła częściowe zabezpieczanie ruin.

DAWNIEJ 

Pieskowa Skała - zamek - XIV w.

Zamek po raz pierwszy wzmiankowana jest jako Peskenstein w dokumencie wydanym w 1315 roku przez Władysława Łokietka. W I połowie XIV wieku Kazimierz III Wielki wybudował tu zamek, element łańcucha obronnych "Orlich Gniazd", składający się z dwóch części: górnej i dolnej. Górna, niezachowana, wzniesiona była na niedostępnej skale zwanej "Dorotką". W latach 1377-1608 zamek był siedzibą rodu Szafrańców – niektórzy z nich wykorzystywali go jako punkt wypadowy do napadów na kupców przejeżdżających biegnącym przez Dolinę Prądnika traktem łączącym Kraków ze Śląskiem. W roku 1484 Krzysztof Szafraniec, prawnuk pierwszego właściciela, został za to ścięty na Wawelu. W latach 1542-1580 gotycki zamek przekształcono w renesansową rezydencję. W XVII wieku, za czasów Michała Zebrzydowskiego dobudowano system fortyfikacji bastionowych. W czasie potopu szwedzkiego (1655) zamek został zniszczony, zaś w 1718 uległ pożarowi. Odbudowano go jako siedzibę rodu Wielkopolskich w 1768 roku. 

W 1787 gościł w swych murach króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. W wyniku kolejnego pożaru (1850) zniszczeniu uległa najstarsza jego część, tj. wysoki zamek. W czasie powstania styczniowego rosyjski ostrzał spowodował kolejny pożar i zniszczenie cennego wyposażenia wnętrz. W 1842 roku Pieskową Skałę kupił od rodziny Wielopolskich hrabia Jan Mieroszewski. 4 i 5 marca 1863 w Pieskowej Skale i pobliskiej Skale miała miejsce bitwa powstańców pod dowództwem Mariana Langiewicza z wojskami rosyjskimi, podczas której śmierć poniósł walczący po stronie Polaków rosyjski pułkownik Andrij Potebnia. W latach osiemdziesiątych, kolejny z Mieroszewskich – Sobiesław prowadził w zamku prace remontowe wzbogacając go o elementy neogotyckie. Znany z hulaszczego trybu życia hrabia Krzysztof Mieroszewski – syn Sobiesława roztrwonił rodzinny majątek sprzedając między innymi zamek. Po krótkim czasie, nowy właściciel Michał Wilczynski odsprzedał zamek dr. Serafinowi Chmurskiemu, który zbudował u stóp zamku wille starając się nadać Pieskowej Skale charakter letniskowy. W 1902 roku w wyniku zadłużenia majątku Serafina Chmurskiego, ostatniego, prywatnego właściciela Pieskowej Skały, zamek trafił na licytację. Adolf Dygasiński zwrócił się na łamach "Kuriera Warszawskiego" z apelem ratowania zamku, perły polskiego renesansu, jedynego na szlaku Orlich Gniazd, który przetrwał w dobrym stanie. Dzięki tej inicjatywie powstało "Towarzystwo Akcyjne Pieskowa Skała", które wykupiło zamek za kwotę 60 tysięcy rubli. Po II wojnie światowej zamek w Pieskowej Skale przejął Skarb Państwa, po generalnej renowacji w latach 1950-1963 stał się on Oddziałem Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu. Obecnie znajduje się tu stała ekspozycja "Przemiany stylowe w sztuce europejskiej od średniowiecza do połowy XIX wieku". Zamek dość często pojawia się też w filmach. Zagrał m.in. w serialach "Janosik" oraz "Stawka większa niż życie".

DAWNIEJ 

Ojców - zamek - XIV w.

 Położony na terenie Ojcowskiego Parku Narodowego, w centrum Ojcowa, był zamkiem warownym wzniesionym przez Kazimierza Wielkiego w II połowie XIV wieku. Obecnie zachowały się jedynie jego ruiny. Tradycja głosi, że nazwa warowni, w swej pierwotnej formie brzmiąca Ociec, została nadana przez samego króla, na pamiątkę walki o tron krakowski jego ojca, Władysława Łokietka, który w okolicznych jaskiniach znajdował schronienie. Zamek został zastawiony za czasów Władysława Jagiełły, co miało związek z wydzieleniem starostwa ojcowskiego, dzierżawionego kolejno przez Szafrańców z Pieskowej Skały, Bonerów, Myszkowskich. W I poł. XVII wieku, zaniedbany i podupadły, zwłaszcza po potopie szwedzkim, kiedy był użytkowany przez Szwedów jako magazyn żywności i broni, przeszedł w ręce Korycińskich, którzy przystąpili do jego restauracji i rozbudowy. Od 1676 roku starostwo ojcowskie było we władaniu najpierw Warszyckich, a później Męcińskich, Morskich, Łubieńskich i Załuskich, którzy w 1787 roku podejmowali na zamku króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. W okresie rozbiorów zamek ponownie zaczął podupadać; K.Wolicki, który w 1829 roku nabył go od rządu rosyjskiego, rozebrał mury, ponieważ groziły zawaleniem. Pozostała ośmioboczna wieża, brama wjazdowa i mury obwodowe. Nie został zrealizowany projekt odnowy podjęty przez Ludwika Krasińskiego, który pod koniec XIX wieku został właścicielem Ojcowa. Krasiński jedynie odnowił wówczas bramę i rozebrał o ok. 6 m mury wieży, mocno nadwątlone. W takim kształcie zamek przetrwał do czasów obecnych. W latach osiemdziesiątych XX wieku przeprowadzono renowację wieży, w której urządzono ekspozycję poświęconą historii zamku.

DAWNIEJ 

Ogrodzieniec - Zamek Bonerów - XIV w.

 

Zamek Ogrodzieniec – ruiny średniowiecznego zamku leżącego w Jurze Krakowsko-Częstochowskiej wzniesionego w XIV-XV wieku przez ród Włodków Sulimczyków, później przebudowywanego. Zamek leży na najwyższym wzniesieniu Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej - Górze Zamkowej wznoszącej się na 515,5 m n.p.m. Ruiny leżą na "Szlaku Orlich Gniazd", są udostępnione do zwiedzania. Ze względu na swoją nazwę, większość turystów błędnie twierdzi, iż jest on położony w miejscowości Ogrodzieniec. Naprawdę znajduje się w Podzamczu, około 2 km na wschód od Ogrodzieńca. Pierwsze umocnienia stanęły tu za panowania Bolesława Krzywoustego i przetrwały do 1241 roku, kiedy to najazd tatarski zrównał je z ziemią. Na ich miejscu w połowie XIV wieku zbudowano zamek gotycki - siedzibę rodu rycerskiego Włodków Sulimczyków. Warownia była doskonale wkomponowana w teren: z trzech stron osłaniały ją wysokie skały, a obwód zamykał kamienny mur, wjazd prowadził wąską szczeliną między skałami. W 1470 r. zamek oraz przyległe dobra ziemskie kupili od Sulimów majętni mieszczanie krakowscy, Ibram i Piotr Salomonowie. Następnie od Salomonowiczów dobra Ogrodzienieckie przeszły na własność Jana Feliksa Rzeszowskiego proboszcza przemyskiego i kanonika krakowskiego z Przybyszówki. Właścicielami zamku byli w owym czasie również bracia Jana, Andrzej i Stanisław Rzeszowscy. Kolejnymi właścicielami zostali Pileccy, następnie Chełmińscy. W 1523 r. Zamek Ogrodzieniecki kupił Jan Boner, burgrabia, żupnik krakowski. Po śmierci Jana Bonera zamek objął jego bratanek Seweryn Boner i w latach 1530-1545 zbudował renesansowy zamek na miejscu dawnej warowni średniowiecznej. Następnie w 1562 r. zamek przeszedł w posiadanie Jana Firleja, marszałka wielkiego koronnego, jako męża Zofii, córki Seweryna Bonera. W 1587 r. zamek został zdobyty przez wojska arcyksięcia Maksymiliana, pretendenta do tronu polskiego, a w 1655 r. został częściowo spalony przez wojska szwedzkie, które stacjonowały w nim prawie dwa lata, rujnując znaczną część zabudowań. Kolejnym właścicielem zamku został w 1669 r. Stanisław Warszycki, kasztelan krakowski. Zamek ogrodzieniecki za jego panowania został częściowo odbudowany po zniszczeniach dokonanych przez Szwedów. Około 1695 r. zamek przeszedł w ręce Męcińskich. Następnie w 1702 r. znacznie ucierpiał w czasie pożaru

wznieconego przez wojska szwedzkie Karola XII. Pożar strawił wówczas ponad połowę zamku. Praktycznie nie podjęto już jego odbudowy. Zamek około 1784 r. od rodziny Męcińskich odkupił Tomasz Jakliński, lecz nie dbając o jego stan techniczny, doprowadził do całkowitej ruiny. Ostatni mieszkańcy opuścili zrujnowaną warownię około 1810 roku. Kolejnym właścicielem Ogrodzieńca był Ludwik Kozłowski. Ten zupełnie nie liczył się z zabytkową wartością budowli, niszcząc jej mury w celu pozyskania budulca i sprzedając zamkowe wyposażenie Żydom. Ostatnim właścicielem warowni została pochodząca z pobliskiego zaścianka rodzina Wołczyńskich. Po wojnie obiekt znacjonalizowano, a w latach 1949-73 przeprowadzono kompleksowe zabiegi, zmierzające do zabezpieczenia jego murów w formie trwałej ruiny. Prace konserwatorskie, zmierzające do zachowania zamczyska w formie trwałej ruiny i udostępnienia go dla zwiedzających, rozpoczęto w 1949, a ukończono w 1973 roku. Ciekawostki: Zdaniem niektórych badaczy zjawisk paranormalnych Zamek Ogrodzieniec jest miejscem nawiedzonym, gnieżdżą się tu siły mroczne i potężne. Słynny Czarny Pies z Ogrodzieńca pojawia się niekiedy nocami, biegnąc po murach i wokoło ruin zamku. Wedle relacji osób, które miały okazję widzieć owo widmo, jest to czarny pies, wielkością znacznie przekraczający psa, nawet bardzo dużego, jego oczy płoną, a biegnąc ciągnie za sobą ciężki łańcuch. Zjawa ma ponoć być duszą kasztelana krakowskiego Stanisława Warszyckiego. Co ciekawe - kasztelan straszy także niedaleko ruin zamku w Dankowie jako jeździec bez głowy[1]. W najniższej kondygnacji kurzej stopy zachowały się do dnia dzisiejszego fragmenty renesansowych fresków przedstawiających lilie. Na sąsiednim z zamkiem ryneczku w Podzamczu znajduje się kapliczka, która została wybudowana z elementów zamkowych
(portal, ślimacznice, gzyms). W jej wnętrzu znajdują się oryginalne elementy z kaplicy zamkowej w baszcie bramnej - zwornik sklepienia, kula armatnia, która miała wpaść do zamku w czasie potopu szwedzkiego oraz renesansowa figura Matki Boskiej. Figura ta niestety została zniszczona przez miejscowych, którzy w ludowym stylu pomalowali ją farbą olejną. Tym samym dziś nie można dopatrzeć się w niej prawdziwego piękna jakie posiadała. W 1973 roku zamek Ogrodzieniec posłużył jako część plenerów zdjęciowych do serialu "Janosik". W 1980 r. kręcono na zamku film "Rycerz" w reżyserii Lecha Majewskiego. W 1984 r. heavymetalowy zespół Iron Maiden nagrał na zamku wstawkę filmową, która została użyta w filmie Live After Death w części Behind The Iron Curtain. Materiał został wykorzystany przy utworze Hallowed Be Thy Name. W 2001 r. w ruinach kręcono zdjęcia do Zemsty w reżyserii A. Wajdy. Do zamku dobudowano duże fragmenty dekoracji, które nie zostały usunięte po zakończeniu zdjęć.

 

KIEDYŚ 

Korzkiew - zamek - XIV w.

 

 

Zamek w Korzkwi – warownia rycerska, znajdująca się w Korzkwi (ok. 15 km na  północ od Krakowa). Historia zamku sięga XIV wieku. W 1352 roku Jan z Syrokomli zakupił wzgórze Korzkiew i wybudował na nim wieżę, pełniącą funkcję obronną i mieszkalną. Kolejnymi właścicielami byli: Szczepan Świętopełk z Irządz, kupiec Piotr Krupka, rodzina Zborowskich i Ługowskich. Pod koniec XV wieku, w XVI wieku oraz 1720 roku (właścicielami byli wówczas Jordanowie), budowla została przebudowana. Zamek znajdował się następnie w rękach Wesslów i Wodzickich, a pod koniec XIX wieku popadł w ruinę. Od 1997 jego właścicielem jest architekt Jerzy Donimirski, który podjął się odnowienia i odbudowania zamku. Obecnie trwają prace budowlane na zamku, który pełni także rolę hotelu. Planowana jest także odbudowa mieszczącego się dawniej w pobliżu zamku dworu, stawów, a także stworzenie małego muzeum i skansenu.

KIEDYŚ 

Góra Św. Anny - 647 m n.p.m.

 

Wieża widokowa zbudowana w 1911 r. na stanowiącej część Wzgórz Włodzickich Górze Świętej Anny, w Nowej Rudzie na ziemi kłodzkiej. Zbudowana jest z miejscowego piaskowca o charakterystycznej czerwonej barwie (tzw. "piaskowiec budowlany").

W miejscu posadowienia wieży, na wysokości 647 m n.p.m. znajdował się dawniej schron turystyczny z pomostem widokowym. W 1911 r. staraniem Carla Ferchego i noworudzkiej sekcji Kłodzkiego Towarzystwa Górskiego (Glatzer Gebirgsverein) wybudowano wieżę widokową według projektu Heinricha Wolfa z Berlina dla turystów oraz pielgrzymów odwiedzających górę w celach religijnych, którą otwarto 29 października 1911. Była to jedna z pierwszych sudeckich wież widokowych wzniesionych w stylu modernizmu. Carl Ferche był również inicjatorem zbudowania schroniska na szczycie Góry św. Anny w 1903 r..

Po 1945 r., gdy na tych terenach nastąpiła wymiana ludności, wieża nieco podupadła. Od 1962 r. znajdował się na niej przekaźnik radiowo-telewizyjny i nie była ona dostępna dla zwiedzających. Od 2006 r. lokalna społeczność podejmowała starania o przywrócenie obiektowi funkcji turystycznych. EmiTel Sp. z o.o., ówczesny dzierżawca, nie był skłonny do rezygnacji z jego użytkowania; niemniej na rok 2012 planowano udostępnienie wieży turystom.

Od 23 kwietnia 2013 roku prowadzono z niej emisję sygnału trzeciego multipleksu w ramach naziemnej telewizji cyfrowej.

We wrześniu 2013 r. władze Nowej Rudy ogłosiły przetarg na renowację wieży. Wykonawca wytyczył również miejski szlak turystyczny (pieszy i rowerowy) łączący ją z wieżą na Górze Wszystkich Świętych. Na początku 2014 r. rozpoczęły się prace remontowe: m.in. renowacja schodów, ścian, tarasu widokowego, balustrad, rekonstrukcję czternastu kolumn, wykonanie hełmu wieży, wyłożenie kamieniem posadzki między murkiem a wieżą, wiaty i ławki. Otwarcie odremontowanej wieży nastąpiło 5 października 2014 r. 

 

Torfowiska pod Zieleńcem - 756 m n.p.m.

 

Wieża wybudowana w 2007 r. na Torfowisku pod Zieleńcem. Rozebrana 2 września 2020 r. Położona jest w północno-zachodniej części Gór Bystrzyckich, we wschodniej części Sudetów Środkowych, około 2,1 km na wschód od dzielnicy Dusznik-Zdroju – Zieleńca. Punkt widokowy znajduje się na terenie rezerwatu Torfowisko pod Zieleńcem, przy głównej grobli.

Pierwszą wieżę widokową w tym miejscu wzniesiono w 1919 roku. Obecna istniejąca wybudowana została we wrześniu 2007 roku. Z wieży widać przede wszystkim północną część kompleksu Topieliska. Wieżę rozebrano 2 września 2020 roku ze względu na zły stan techniczny. Zapowiedziano starania w celu pozyskania funduszy na budowę nowej wieży.

Szyndzielnia - 430 m n.p.m.

 

Wieża wybudowana przed 1945 r. na Szyndzielni o wysokości 20 m. Położona jest w Sudetach Środkowych, w południowo-zachodniej części grzbietu wschodniego Gór Bardzkich, na końcu grzbietu odchodzącego od Kłodzkiej Góry w kierunku zachodnim. Wznosi się około 2,8 km na wschód od centrum Kłodzka. Wieża stoi na wzniesieniu, przez które prowadzi żółty szlak z Kłodzka przez schronisko Kukułka do Kłodzkiej Góry.

Niedostępna dla turystów. 

 

 

Suszyna - 465 m n.p.m.

 

Wieża wybudowana w 2014 r. w Suszynie, wsi w Polsce, położonej w województwie dolnośląskim, w powiecie kłodzkim, w gminie Radków.

Wieża Suszynka o wysokości 27 metrów stoi na wzniesieniu 469,2 m n.p.m., należącym do południowo-wschodniej części Wzgórz Ścinawskich. Na 22. metrze znajduje się platforma widokowa, na którą prowadzi 140 schodów.

Przekrój wewnętrzny wieży wynosi sześć na sześć metrów. Wieża jest żelbetowa, na zewnątrz i od wewnątrz wyłożona okładziną kamienną z piaskowca. Jest to biało-żółtawy piaskowiec górnokredowy – tzw. „ciosowy”.

Budowa wieży została dofinansowana z Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Republika Czeska – Rzeczpospolita Polska 2007–2013 w ramach projektu pod nazwą „Miejsca pełne widoków w Euroregionie Glacensis”. Budowa kosztowała około miliona złotych.

Góra Wszyskich Świętych - 648 m n.p.m.

 

Wieża stanęła staraniem sekcji Kłodzkiego Towarzystwa Górskiego (Glatzer Gebirgsverein) ze Słupca. Wcześniej stała tam od 1889 r. drewniana miniwieża o wysokości 2,8 m – już wówczas miejsce było popularne wśród turystów. 12 czerwca 1913 r. położono kamień węgielny pod budowę nowej wieży i jeszcze w tym samym roku budowla została ukończona. Wieża otrzymała imię feldmarszałka Helmutha Karla von Moltke, którego rodzina, mająca siedzibę w Krzyżowej, wsparła finansowo budowę. Jego wizerunek umieszczono na płaskorzeźbie nad wejściem. W latach 80. XX wieku wieża zaczęła powoli popadać w ruinę. Wówczas to zawalił się balkonik i schody. Po pewnym czasie wieżę częściowo odrestaurowano, naprawiając schody i dach (balkoniku nadal nie ma).

Wieżę widać wyraźnie od strony północno-wschodniej i z części Słupca. Droga do niej prowadzi z ul. Radkowskiej w Słupcu (szosa Słupiec-Ścinawka Średnia). Z galerii wieży widoczna jest szeroka panorama ziemi kłodzkiej z Masywem Śnieżnika, Górami Stołowymi, Górami Suchymi, Sowimi i Bardzkimi. Dalej widać również Czechy (Broumowskie Ściany), a przy sprzyjających warunkach pogodowych także Śnieżkę w Karkonoszach.

Wieża ma wysokość ok. 15 m. Zbudowana jest z kamienia na planie koła, zwęża się nieco ku górze. Zwieńczona jest galeryjką i okrągłą latarnią przykrytą stożkowatym, blaszanym daszkiem z masztem. Po przeciwnej stronie głównego wejścia wybity jest otwór wyjściowy na nieistniejący współcześnie balkonik. Wejście główne wykończone jest łukiem. Prowadzą do niego schody i niewielka platforma. Na lewo od schodów znajduje się wąskie, boczne wejście do przyziemia. Na budulec i detale architektoniczne wykorzystano miejscowy piaskowiec o charakterystycznej czerwonej barwie (tzw. "piaskowiec budowlany"). Nad wejściem znajduje się kamienna płyta z płaskorzeźbą feldmarszałka H. K. von Moltke.

Wieża jest otwarta i udostępniona dla turystów. Dawniej bezpośrednio przy wieży znajdowała się wiata z ławkami, a nieco dalej schronisko turystyczne "Lucasbaude", którego resztki fundamentów widoczne są do dzisiaj.

Budowla na Górze Wszystkich Świętych jest jedną z kilku wież widokowych w Sudetach Środkowych. Inne znajdują się na: Górze Świętej Anny, Kalenicy, Wielkiej Sowie, Włodzickiej Górze (w ruinie) oraz w Suszynie. 

 

Jawornik Wielki - 871 m n.p.m

 

Drewnianą wieżę widokową otwarto w sierpniu 2009 r. w ramach mikroprojektu Szlak widokowy szczytami pogranicza. Obiekt posiada dwie platformy – na wysokości 3,5 oraz 6,4 m. Jest to pierwsza w historii wieża widokowa na tym szczycie – wcześniej istniały tu tylko punkty triangulacyjne. Wieża jest bardzo niska. Stoi w lesie, w północnej części szczytu. Widok z niej rozciąga się jedynie na północ, w kierunku Złotego Stoku, ale i w tym kierunku coraz wyżej rosną drzewa.

W wyniku długoletniego użytkowania, oraz dużych opadów deszczu i silnych wiatrów, poważnemu uszkodzeniu uległa wieża widokowa na Jaworniku (sierpień 2018 r.). Po remoncie wykonanym w listopadzie 2018 r. wieżę ponownie udostępniono turystom.