Babice - zamek Lipowiec

Dawny zamek biskupów krakowskich, zachowany w formie zakonserwowanej ruiny, zlokalizowany na wapiennym wzgórzu (362 m n.p.m.) o tej samej nazwie, będącym częścią tzw. Grzbietu Tenczyńskiego, w sąsiedztwie wsi Wygiełzów i Babice. Strategiczne położenie wzgórza przy szlaku z Krakowa na Śląsk, na którym znajdują się obecne ruiny zamku, zostało zauważone już w okresie rozbicia dzielnicowego monarchii piastowskiej, a niestabilność polityczna tego okresu była kolejnym argumentem za ulokowaniem na wzgórzu niewielkiej fortecy, która by chroniła handlowy szlak. Przed rokiem 1243 tereny te należały do małopolskiego rodu Gryfitów, następnie na krótko do klasztoru benedyktynek w Staniątkach, którego ksienią była córka właściciela dóbr babickich (do których należał Lipowiec) Klemensa Gryfity z Ruszczy. Od sióstr benedyktynek tereny te nabył biskup krakowski Jan Prandota, włączając je do własności biskupstwa krakowskiego, do którego należały aż do 1789 roku. To Jan Prandota wybudował, albo przynajmniej rozbudował na wzgórzu twierdzę, wtedy jeszcze drewnianą, ale być może już z murowaną wieżą, której najstarsze partie pochodzą z drugiej połowy XIII wieku. Zamek murowany najprawdopodobniej stopniowo zaczął powstawać od drugiej połowy XIII aż do początków XIV wieku. U schyłku XIII wieku biskupem krakowskim został (w 1294 roku) Jan Muskata – barwna postać polityczna w tym okresie. On to właśnie stał się nowym gospodarzem biskupstwa, a co za tym idzie i zamku w Lipowcu, który odegrał dość istotną rolę jako punkt oporu wobec Władysława Łokietka. Muskata, od samego początku piastowania swego urzędu, dążył do wzmocnienia pozycji swego biskupstwa, zarówno pod względem gospodarczym, jak i militarnym. Jednym z przejawów tychże działań była budowa i rozbudowa miast i zamków na terenie jego diecezji. Jednym z nich był Lipowiec, który został przez Muskatę znacznie rozbudowany, chociaż trudno jest dokładnie określić skalę podjętych prac budowlanych. Po śmierci króla Czech i Polski, Wacława II oraz jego następcy, Wacława III, protektorów Muskaty, ten ostatni, po przejściowej zgodzie z Łokietkiem, popadł z nim w konflikt i został wygnany z diecezji (1306). Jednym z miejsc, gdzie się schronił, był właśnie zamek Lipowiec, w którym przebywał on okresowo aż do 1312 roku, stawiając opór wojskom Łokietka. Po okresie walk między Piastami i ustabilizowaniu się władzy po objęciu tronu przez Kazimierza Wielkiego, zamek Lipowiec pełnił funkcję twierdzy granicznej, strzegącej także przebiegający tutaj szlak handlowy z Małopolski na Śląsk. Wygląd zamku, z okresu końca XIII i pierwszej połowy XIV w., nie jest nam znany. Wiadomo tylko, że już wtedy stała kamienna wieża, o czym świadczą badania przeprowadzone nad dolnymi partiami obecnie stojącej wieży, które właśnie pochodzą z tego okresu. Jednakże nie była ona wtedy integralną częścią bryły budowli, tylko stanowiła odrębny, wolno stojący obiekt, mający na celu wzmocnienie obrony głównej bramy wjazdowej znajdującej się w jej pobliżu.

 W wiekach XIV i XV zamek był kilkakrotnie poddawany różnym rozbudowom, przebudowom i remontom, w zależności od celów, jakim miał on służyć. Zwłaszcza w XV wieku obiekt znacznie się powiększył, poprzez rozbudowę jego korpusu, zbliżając się w swym obrysie do obecnego wyglądu z dominującą nad całością wieżą, już połączoną z resztą zamku, będąc zabudowaną w południowo-wschodnim narożu, powiększoną i przebudowaną z myślą o zastosowaniu artylerii (działobitnie i tarasy ze strzelnicami). Cały obiekt otoczony był dość głęboką fosą, nad którą przerzucony był drewniany most, prowadzący do bramy z furtą dla pieszych. Znacznie niżej, od strony południowo-wschodniej zamku, wybudowano liczne, drewniane budynki gospodarcze, w wyniku czego powstało tzw. przedzamcze, które później (najprawdopodobniej pod koniec XV w.) zostało otoczone odrębnym murem z bramą wjazdową. Wzmocnienie obronności i modernizacja militarna wiązała się m.in. z niespokojnym okresem wojen husyckich w pierwszej połowie XV wieku, których teatr działań znajdował się przecież niedaleko, zwłaszcza, że jedna z baz husytów była umiejscowiona w Gliwicach na Śląsku, skąd dokonywano wypadów zbrojnych na tereny Małopolski. Do znanych nam biskupów krakowskich, którzy aktywnie inicjowali prace na zamku, należą Wojciech Jastrzębiec (1412-1423) i Zbigniew Oleśnicki (1423-1451). O wkładzie tych postaci w rozbudowę zamku świadczą m.in. widoczne do dziś ich tarcze herbowe w ścianach dziedzińca zamku górnego. W 1444 roku Zbigniew Oleśnicki, wystawił w Lipowcu przywilej dla Księstwa siewierskiego, będącego nowym nabytkiem biskupstwa krakowskiego. W XV wieku, zamek w dalszym ciągu pełnił funkcję strażniczą oraz rezydencjonalną biskupów krakowskich, jednakże rozszerzono ją na więzienie dla duchownych. Nowa rola, jak przypadła budowli, wiązała się z adaptacją na cele więzienne wielu pomieszczeń zamkowych, którą zapewne rozpoczęto w tym okresie. Do bardziej znanych więźniów Lipowca w tym stuleciu należał opat Mikołaj z Buska, uwięziony tu w 1437 roku. Rola zamku lipowieckiego jako więzienia kościelnego wzrosła jednak dopiero od XVI wieku, co niewątpliwie związane było z rozwijającą się reformacją. Nie więziono tutaj tylko innowierców, ale także duchownych, za przestępstwa pospolite, jak np. braci zakonnych – franciszkanów z Krakowa – za zabójstwo Alberta Fontiniego – komisarza franciszkańskiej prowincji czesko-polskiej. Do najznaczniejszych więźniów Lipowca należał jednak Franciszek Stankar, Włoch z pochodzenia, wykładowca Akademii Krakowskiej. Został osadzony na zamku w 1550 roku za szerzenie poglądów heretyckich. Zdołał jednak zbiec z zamku i już w dwa lata po uwięzieniu wydać dzieło o reformie Kościoła w Polsce, rozpoczęte jeszcze w więzieniu lipowieckim. Rozpoczęte już w XV wieku prace adaptacyjne dla celów więziennych zamku nabrały rozmachu w wieku XVI, kiedy to zaczęto powiększać pomieszczenia przeznaczone na cele. Spłycono także fosę otaczającą zamek i postawiono w niej kamienne filary pod most, a w samym zamku przebudowano nieco ciągi komunikacyjne i schody. Były to chyba najbardziej zaawansowane prace budowlane na zamku w tym okresie. W dobie pokoju i stabilizacji tego regionu nie było konieczności, aby militarnie wzmacniać zamki. Większość tych prac prowadzonych była zapewne w pierwszej połowie XVI wieku z inicjatywy biskupa Jan Konarskiego (1503-1525) oraz w latach 50. – Andrzeja Zebrzydowskiego. Tak jak poprzednio o ich roli w rozbudowie zamku świadczą wmurowane tarcze herbowe na terenie zamku. Wiek XVII nie był dla zamku zbyt łaskawy: zniszczenia w wyniku pożaru zamku w 1629 roku i później najazdu szwedzkiego z lat 50., rozpoczęły stopniowy proces upadku Lipowca. Innym czynnikiem powodującym powolny zmierzch budowli była jego przestarzałość jako obiektu mieszkalnego, nie spełniającego już wymogów barokowych rezydencji – tym samym Lipowiec przestał już być siedzibą biskupów krakowskich, którzy w pobliżu niego wznieśli nowy, drewniany dwór, który miał spełniać tę funkcję. Pożar, który wybuchł w sierpniu 1629 roku, strawił znaczną część drewnianych zabudowań i dotknął głównie górną część zamku. Inwentarz z 1645 roku świadczy o znacznych rozmiarach zniszczeń, które starał się zniwelować biskup Jan Zadzik w latach 40. XVII wieku, będąc inicjatorem odbudowy i przebudowy przedzamcza, które miało głównie charakter gospodarczy. Szwedzi zajęli Lipowiec 9 października 1655 roku, ustanawiając w nim kwaterę główną m.in. z uwagi na kontrolę szlaku wodnego niedalekiej Wisły. Opuścili go dopiero latem 1657 roku, paląc go na odchodnym. Zdewastowany i zaniedbany obiekt popadający w ruinę trwał tak do lat 30. XVIII wieku, gdy decyzję o jego odbudowie podjął biskup krakowski Konstanty Felicjan Szaniawski. Zanim to jednak nastąpiło zamek gościł w swych murach, 17 sierpnia 1683 roku, króla Jana III Sobieskiego, który zatrzymał się tutaj na odpoczynek podczas wyprawy na Wiedeń. Wydarzenie to upamiętnione jest wmurowaniem tablicy kamiennej, w sieni przejazdowej na dziedziniec, z okazji trzechsetnej rocznicy tej wizyty. Wspomniana odbudowa zamku przez biskupa Konstantego Felicjana Szaniawskiego miała na celu przystosowanie obiektu na dom poprawy dla duchownych.

Prace w tym kierunku podjęto w latach 20. XVIII wieku i kontynuowano w latach 50., już za czasów kolejnego biskupa Andrzeja Załuskiego. Poza niezbędnymi konserwacjami na zewnątrz zamku, przebudowa dotyczyła głównie jego wnętrza, czyli pomieszczeń i ciągów komunikacyjnych – wybudowano m.in. nową klatkę schodową w południowo-zachodnim narożniku budowli. Efekty tej przebudowy są widoczne do dziś, gdyż później nie podejmowano już żadnych poważniejszych prac budowlanych na terenie zamku, ograniczając się co najwyżej do bieżących remontów. W 1789 roku, po śmierci biskupa krakowskiego Kajetana Sołtyka, zamek Lipowiec przeszedł na rzecz skarbu państwa na mocy reformy cesarza Józefa II, a następnie dostał się w ręce prywatne. W roku 1800 na zamku wybuchł bardzo duży pożar, który obok zniszczeń wnętrz, strawił znaczną część dachu. Po tych ciosach budowla w zasadzie już nigdy się nie podniosła. Była tylko częściowo zamieszkana niemal do końca lat 40. XIX wieku, potem zamek był już opuszczony, a to znacznie przyczyniło się do postępującej dewastacji obiektu, co jest uwidocznione na szeregu dziewiętnastowiecznych rycin, dla których zamek ten był wdzięcznym tematem. Wtedy też zaczęto naukowo opracowywać jego dzieje – powstała monografia autorstwa Władysława Łuszczkiewicza w latach 80. XIX wieku. Coraz bardziej popadający w ruinę zamek dotrwał do lat 50. XX wieku, kiedy to podjęto decyzję o jego ochronie i podjęciu niezbędnych prac archeologiczno-historycznych i budowlanych w celu zachowania obiektu w stanie trwałej ruiny oraz przystosowania do zwiedzania. Zamek figuruje jako obiekt zabytkowy w wydanym w 1953 roku Katalogu Zabytków Sztuki. Prace konserwatorskie i badawcze trwały w latach 1961-1969 i jeszcze do roku 1975 w okolicach przedbramia. Lipowiec to typowy gotycki obronny zamek typu wyżynnego. Zbudowany jest on przede wszystkim z kamienia, a cegły zastosowano głównie do sklepień. W przeszłości elewacje zamku górnego były pokryte tynkiem, który zachował się w śladowych ilościach. Nie dotrwały również do naszych czasów obramowania okien i drzwi, a także inne elementy dekoracji wnętrz, co jest efektem pożarów i dewastacji przez lata opuszczenia.

Bolczów - zamek - XI-XIII w.

    Warowny zamek Bolczów wzniósł przypuszczalnie ochmistrz książęcy Clericus Bolz (Bolcze) z Mniszkowa po roku 1371, a przed 1386, na ziemiach kupionych wcześniej od rycerza Heinricha Bawara. Mający stanowić odtąd siedzibę rodu, strzegący biegnących w pobliżu szlaków handlowych gmach został w 1433 roku zniszczony przez reprezentujących interesy biskupa wrocławskiego mieszczan świdnickich, którzy przybyli tu zbrojnie, starając się położyć kres częstym rabunkom na drogach - właściciele Bolczowa nie dość bowiem, że sympatyzowali z husytami, to nie stronili też od raubritterstwa, czyli bandyckich najazdów na tabory kupieckie. Po zakończeniu wojen husyckich, w połowie XV wieku Hans Dippold von Burghaus odbudował warownię, powiększył jej przestrzeń mieszkalną i ufortyfikował z wykorzystaniem naturalnych warunków obronnych.

W latach 1537-1543 Bolczów należał do Justusa Decjusza (Jobst Ludwig Dietz) z Krakowa, sekretarza króla Zygmunta Starego. W okresie między 1520 a 1550 zmodernizowano system fortyfikacji, stawiając m.in. basteję i barbakan, w murach wykuto strzelnice, a całość otoczono suchą fosą. W latach 1608-1609 warownię nieznacznie przebudował Daniel von Schaffgotsch. Podczas wojny trzydziestoletniej zamek pierwotnie służył za schronienie okolicznej ludności różnego stanu, wkrótce jednak został wzmocniony i obsadzony załogą cesarską, by poddać się pod naporem sił szwedzkich w roku 1641. Cztery lata później, przypuszczalnie na skutek zdrady jednego z obrońców, 5 grudnia 1645 został ponownie zdobyty i spalony przez Szwedów - spłonęła wówczas drewniana konstrukcja wraz z poszyciem i więźbą dachową.

Od tamtego czasu Bolczów nie powrócił już do swej dawnej świetności. Będący w stanie mocno zaawansowanej, lecz wciąż pięknej ruiny stał się atrakcją turystyczną okolicy, m.in. w 1824 zwiedzał go król pruski Fryderyk Wilhelm III wraz z małżonką hrabiną Augustą von Harrach i cesarzową rosyjską Aleksandrą, a kilka lat później bawił tu książę, przyszły cesarz Niemiec Wilhelm I. W roku 1848 mieszkający w Janowicach hr. Wilhelm Stolberg-Wernigerode kupił zamek, a następnie przystąpił do zabezpieczania oraz fragmentarycznej rekonstrukcji rozsypujących się murów, uporządkował okoliczny teren i przywrócił do stanu używalności zasypaną studnię. Zbudował też gospodę dla obsługi rozwijającego się ruchu turystycznego. Gospoda i schronisko istniało do drugiej wojny światowej. W latach 60-ych XX wieku relikty warowni starannie zrekonstruowano i zabezpieczono w formie trwałej ruiny.

Olsztyn - zamek - 1306 r.

    Pierwszy zamek na szlaku prowadzącego od Częstochowy do Krakowa. Obowiązkowe miejsce do odwiedzenia, piękne malownicze miejsce z urokliwymi widokami z wapiennych skałek, na które można się wdrapać. Parking znajduje się zaraz przy zamku do którego prowadzi droga między sklepikami z pamiątkami.
Pierwsza wzmianka o zamku olsztyńskim, wtedy identyfikowanym jako zamek w Przemiłowicach, pochodzi z roku 1306 a zawarta została w aktach drugiego procesu biskupa krakowskiego Jana Muskaty, wytoczonego mu w roku 1306 przez arcybiskupa gnieźnieńskiego, Jakuba Świnkę. Z tego też powodu w 2006 roku obchodzono Jubileusz 700 lecia Zamku Olsztyńskiego. Pierwsza wzmianka o Zbyszku, burgrabim olsztyńskim pochodzi z 1349 r. Istniejącą od drugiej połowy XIII wieku strażnicę rozbudował w XIV wieku Kazimierz Wielki jako jeden z najbardziej warownych zamków na pograniczu śląsko-małopolskim. Według tradycji za jego panowania więziony był w zamku wojewoda poznański Maćko Borkowic, który zmarł w niej skazany na śmierć głodową za zorganizowanie spisku przeciw królowi. Według podań duch wojewody, jęki, brzęk kajdan i zawodzenia do dziś mają straszyć w okolicy zamku.

W 1370 r. król Ludwik Węgierski przekazał Olsztyn z ziemią wieluńską w lenno swemu siostrzeńcowi, księciu opolskiemu Władysławowi Opolczykowi za popieranie swych planów dynastycznych. W 1391 r. Władysław Jagiełło po tygodniowym oblężeniu zdobył zamek i przywrócił go Koronie. W 1406 r. podgrodowa osada nazywana wówczas Olsztynkiem została siedzibą starostwa. W 1488 r. Kazimierz IV Jagiellończyk nadał jej prawa miejskie.
 
W XV wieku zamek odegrał znaczącą rolę przy odpieraniu napadów ze strony książąt śląskich. W tym czasie został rozbudowany, potem był kilkakrotnie przebudowywany z powodu kruszenia się murów wskutek osuwania się skał. W 1552 Olsztyn uzyskał przywilej na targi i jarmarki. Miasto nigdy nie rozwinęło się ze względu na nieurodzajną, piaszczystą glebę oraz położenie z dala od szlaków handlowych. W 1587 r. atakowany był przez wojska austriackie arcyksięcia Maksymiliana, pretendenta do tronu polskiego. Dowódcą załogi był wówczas starosta Kacper Karliński. Jego porwany kilkumiesięczny syn wraz z piastunką wystawiony został pod zamek na pierwszą linię ognia. Obrona się powiodła, z poświęceniem jednak życia syna dowódcy. Doszło też do zniszczeń zamku. Wydarzenie to znalazło swój wyraz w twórczości Władysława Syrokomli i Aleksandra Fredry. W 1656 r., w czasie potopu, Szwedzi zrujnowali zamek i spalili miasto. Był to początek jego upadku.

W latach 20. XVIII wieku rozebrano duże fragmenty dolnych partii zamku. Do końca tego stulecia przetrwało starostwo olsztyńskie. Wkrótce także odebrano Olsztynowi prawa miejskie. Do dziś z zamku zachowały się mury części mieszkalnej, wieże: cylindryczna (stołp) i kwadratowa (Starościańska), fragmenty murów budynków gospodarczych, częściowo także piwnice oraz odkryte w czasie badań archeologicznych fundamenty kuźnicy i ślady dymarek. W latach 1992–1993 oraz 1995–1998 odbywał się tu międzynarodowy pokaz pirotechniki i laserów. Po zawaleniu się fragmentu muru zamkowego konserwator zabytków zakazał tego typu imprez. Ruiny zamku udostępnione są do zwiedzania.

Chojnik - zamek - XIV w.

 
Zamek Chojnik (niem. Kynast, pol. 1945–1948 Chojnasty) – zamek usytuowany nieopodal Jeleniej Góry-Sobieszowa, na szczycie góry Chojnik w Karkonoszach. Góra ta wznosi się na wysokość 627 metrów n.p.m., a od jej południowo-wschodniej strony znajduje się 150-metrowe urwisko opadające do tzw. Piekielnej Doliny. Warownia znajduje się na terenie rezerwatu przyrody, który jest eksklawą Karkonoskiego Parku Narodowego.

Historia: W drugiej połowie XIII wieku książę legnicki Bolesław Rogatka wzniósł na szczycie góry Chojnik dwór myśliwski. Rozbudował go zamieniając w zamek jego syn Bolko I Surowy książę jaworski na rubieżach którego znajdowały się Karkonosze. Bolko II Mały, ostatni niezależny książę piastowski na Śląsku (po kądzieli wnuk Władysława Łokietka), wybudował tu w latach 50. XIV wieku kamienną warownię. W 1364 roku, zbierając pieniądze na zakup praw do zarządzania Łużycami Dolnymi, książę oddał zamek pod zastaw Thimo von Colitzowi. Ten jeszcze w tym samym roku, za kwotę 2500 kop groszy praskich odsprzedał swoje prawa królowi Czech Karolowi Luksemburskiemu. Jednakże Bolko, po niedługim czasie, wykupił posiadłość od tego władcy. Po śmierci księcia jego żona, Agnieszka Habsburska, podarowała zamek Chojnik rycerzowi Gotsch Schaffowi, późniejszemu założycielowi jednego z najpotężniejszych rodów szlacheckich na Śląsku – Schaffgotschów. Już około roku 1393 szlachcic ten rozpoczął budowę kaplicy zamkowej z czerwonego piaskowca, w formie wykuszu nad bramą wjazdową. Budowa zakończyła się najprawdopodobniej w 1405 roku i niedługo potem rozpoczęto dalszą rozbudowę twierdzy. Na początku XV wieku skutecznie odpierano w niej ataki husytów najeżdżających Śląsk, ale w późniejszym okresie wojen husyckich właściciele okryli się złą sławą raubritterów, łupiąc okoliczną ludność oraz kupców podążających traktem do Czech. W pierwszej połowie XVI wieku Ulryk Schaffgotsch dokonał kolejnej rozbudowy zamku, związanej z rozwijającą się techniką fortyfikacji. Herb rodowy rodziny Schaffgotschów

Kolejna burzliwa historia związana jest z Hansem Ulrykiem von Schaffgotschem, zięciem piastowskiego księcia legnicko-brzeskiego Joachima Fryderyka. Podczas wojny trzydziestoletniej był on stronnikiem cesarza Ferdynanda II i służył w jego armii pod dowództwem Albrechta Wallensteina. Kiedy cesarz stracił zaufanie do swojego generała, w 1634 Hans Ulryk jako jego podwładny został aresztowany i rok później, po oskarżeniu o zdradę, ścięty. Wszystkie dobra rodzinne Schaffgotschów skonfiskowano, a do końca wojny zamek obsadzały oddziały cesarskie pod dowództwem generała Rudolfa Collerado, broniące twierdzę przed atakami Szwedów. Po zakończeniu działań wojennych, w roku 1649 syn Hansa Ulryka, Krzysztof Leopold, został mianowany przez cesarza Ferdynanda III Habsburga radcą śląskiego urzędu zwierzchniego i rok później odzyskał swoją posiadłość na górze Chojnik. W 1662 Krzysztof Leopold uzyskał tytuł węgierskiego barona.
Najtragiczniejszym wydarzeniem w historii zamku okazała się niszczycielska działalność natury. Podczas burzy, która nawiedziła okolice Chojnika 31 sierpnia 1675, zamek trafiło potężne uderzenie pioruna i w twierdzy wybuchł olbrzymi pożar. Ogień doszczętnie strawił całe zabudowania, pozostawiając jedynie zgliszcza. Nie podjęto się już odbudowy i ruiny zamku opustoszały.
Dla wygody turystów, którzy często odwiedzali pozostałości warowni, w 1822 urządzono tam gospodę oraz bazę przewodników górskich. Natomiast w roku 1860, w przebudowanej północnej bastei, otworzono schronisko turystyczne "Na Zamku Chojnik", które funkcjonuje do dziś. Dopiero w 1964 zamek został gruntownie wyremontowany.
Na początku lat 90. XX wieku twierdza ta stała się siedzibą Bractwa Rycerskiego Zamku Chojnik. Od 1991 na zamku odbywa się jeden z największych w Polsce turniejów kuszniczych "O Złoty Bełt Zamku Chojnik".

Bolków - zamek - XII w.

 
    Pierwsza wzmianka o budowli pochodzi z 1277 roku. Należy sądzić, że początkowo ograniczono się wyłącznie do wzniesienia kamiennej wieży, założonej na planie koła przechodzącego ku południowi w ostry dziób, umieszczonej w najwyższym punkcie wzgórza. Ten potężny wielokondygnacyjny masyw wieńczy grzebień renesansowej attyki. Całkowite ukształtowanie zamku, otoczenie go murem z bramą i powiększenie domu mieszkalnego nastąpiło w latach 1301 - 1353 za panowania Bernarda i Bolka II, książąt świdnicko-jaworskich. W 1392 r. Bolków przeszedł we władanie królów czeskich i dopiero w 1462 roku został zdobyty przez mieszczan wrocławskich i świdnickich. W XVI wieku zamek należał do rodziny Salzów i wówczas to w latach 1540 - 1549 przeprowadzono rozbudowę zamku, którą kierował budowniczy Jakub Parr. Powiększony został warowny obszar zamku, a budynki mieszkalne i wieżę zwieńczono wczesnorenesansowymi attykami. Od południa powstał drugi dziedziniec, otoczony murem z dwoma basztami; podobny dziedziniec założono od strony miasta, włączając przy okazji w system obronny dawne baszty miejskie. Podczas wojny trzydziestoletniej zamek zdobyli Szwedzi, a w 1650 roku odebrały go wojska cesarskie. W 1703 zamek kupił zakon cysterski w Krzeszowie, przy którym pozostał aż do kasaty zakonu w 1810 roku. Potem stał się własnością rządu. Obecnie zamek niszczej a a w jego jednej z części mieści się muzeum. bonczek/hydroforgroup/2005 - "Zabytki Dolnego Śląska" - 1962

Hel - latarnia z 1942r.

Pierwszą latarnie morską na Helu wybudowano już w roku 1826, a jej otwarcie miało miejsce dnia 1 sierpnia 1827 roku. Wieża latarni miała przekrój okrągły, o wysokości 42 metry. Była ona zasilana olejem rzepakowym. W 1926 zainstalowano tam lampę naftową (palnik Arganda) z czterema soczewkami. W roku 1929 latarnie otynkowano i pomalowano w biało-czerwone pasy. W 1938 zainstalowano na latarni żarówkę elektryczną o mocy 3000 W. W czasie obrony Helu, latarnia została wysadzona w powietrze 19 września 1939 roku przez polskich saperów, dla utrudnienia celowania niemieckiej artylerii. W roku 1942, w czasie okupacji niemieckiej latarnię odbudowano. W roku 2001 latarnia przeszła remont.

Dane techniczne: położenie: 54°36'06" N 18°48'56" E
* Wysokość wieży: 41,50 m
* Wysokość światła: 40,80 m n.p.m.
* Zasięg światła: 18 Mm (33,336 km)
* Sektor widzialności światła: 151°-102°
* Charakterystyka światła: Izofazowe
o Światło: 5,0 s
o Przerwa: 5,0 s

Iwno - pałac Mielżyńskich - 1851-55r.

 
    Pałac neorenesansowy zbudowany w latach 1851-55 dla Józefa Mielżyńskiego prawdopodobnie wg amatorskiego projektu jego kuzyna, Seweryna Mielżyńskiego z Miłosławia. Przebudowany w latach 1902 i 1905. Główny korpus pałacu dwupiętrowy z bocznymi piętrowymi aneksami i skrzydłami w formie korytarzy prowadzących do okrągłych pawilonów. Fasady korpusu głównego i części bocznych zwieńczone frontonami. Na osi tych fasad portyki arkadowe z jońskimi półkolumnami. W elewacji ogrodowej wysoki, pięcioarkadowy portyk dźwigający taras drugiego piętra. Dachy niskie, dwuspadowe, a pawilony nakryte dachami kopulastymi.

Gród na górze Birów

 
        Na górze Birów od lata 2008 udostępniona jest nowa atrakcja nawiązująca do czasów średniowiecza – zrekonstruowany gród, który spłonął tu na początku XIV wieku i nigdy później nie został odbudowany. Była to najprawdopodobniej strażnica wojskowa panującego, chroniąca granic Królestwa Polskiego od strony czeskiego wówczas Śląska. Pomysł rekonstrukcji zrodził się w efekcie cennych odkryć archeologicznych poczynionych na Górze Birów, bowiem osadnictwo istniało ponoć w tym miejscu od niepamiętnych czasów (kilkadziesiąt tysięcy lat wstecz), o czym dowiadujemy się na podstawie znalezisk w licznych tu jaskiniach. Od VIII wieku n.e. można już mówić o osadnictwie słowiańskim na Górze Birów. Wtedy to na szczycie powstała osada, a u podnóża – cmentarz kurhanowy. Na przełomie XIII/XIV wieku szczyt Góry Birów został ufortyfikowany – wzniesiono wał kamienno-drewniany oraz kamienny mur z furtą. Wewnątrz grodu istniały drewniane budynki. Zrekonstruowany gród można na razie zwiedzać tylko z przewodnikiem, ale są plany, aby w sezonie to miejsce tętniło wczesnośredniowiecznym życiem. Jego „mieszkańcy” mają toczyć walki, pokazywać rzemiosło i obyczaje naszych praprzodków. Gród ma stać się elementem historycznej ścieżki edukacyjnej.

Morsko - zamek - XIV w.

    
    Zamek Bąkowiec XIV w. Zamek odbudowany jednak nie udostępniony, jedyne co można to obejść go dookoła co zajmie jakieś 5min. Ogólnie wydawał się troszkę zapuszczony co dziwi ponieważ tuż obok znajduje się ośrodek wypoczynkowy z kortem, domkami, hotelem itd. Miejsce warte odwiedzenie, jednak czas jaki tu spędziliśmy nie był za długi. Ruiny zamku rycerskiego na skalistym wzgórzu. W r. 1327 Władysław Łokietek oddał wieś Morsko kanonikom laterańskim w Mstowie; w ich rękach pozostawała jeszcze w r. 1470. Na początku XVI w. była własnością rodziny Włodków, którzy zapewne na przełomie w. XV i XVI zbudowali zamek z kamienia. Następnie przeszła w posiadanie Zborowskich, w r. 1531 wzmiankowane jest fortalitium w Morsku. Później właścicielami Morska byli Brzescy i Giebułtowscy. W XVII w. zamek został opuszczony. W latach 1929—33 u stóp południowego wzgórza zamkowego architekt Witold Czeczott wzniósł nowy dom mieszkalny. Na podstawie istniejących murów można ustalić, że zamek został założony na planie nieregularnego, wydłużonego wieloboku o powierzchni około 500 m2, składał się z elementów mieszkalnych i obronnych. Do zamku był wyłącznie dostęp pieszy z przedzamcza o powierzchni około 800 m2 położonego poniżej od strony zachodniej, od strony wschodniej otoczonego wałami łączącymi poszczególne wolno stojące skałki. Zamek w Morsku jest dobrym przykładem zamku zbudowanego na skalnym wzgórzu, w pełni wykorzystującego warunki naturalne do wzniesienia zarówno umocnień jak i pomieszczeń mieszkalnych, podobnie jak pierwotny zamek w Ogrodzieńcu, który także należał do rodziny Włodków
lit.
Guerquin Bohdan – Zamki w Polsce

Ostrężnik - zamek - XIV w.

            Tajemniczy zamek wśród zacisznych lasów, znajduje się zaraz przy drodze i nie ma kłopotu z dotarciem na miejsce. Ruiny zamku królewskiego na skalistym wzgórzu jurajskim wśród lasów na południe od Złotego Potoku. Nie ma żadnych wzmianek historycznych ani spracowań dotyczących tego zamku. Przeprowadzono tylko powierzchowne badania terenowe i wykonano pomiary ruin. Wydaje się możliwe związana nie tego zamku z systemem obronnym od granicy Śląska, który wprowadził Kazimierz Wielki. Brak przekazów w kronice Janka z Czarnkowa można chyba tłumaczyć tym, że zamek mógł być nie wykończony i nie użytkowany za życia króla, a po jego śmierci w r. 1370 zaniechano dalszej budowy, tym bardziej , że niedaleko znajdowały się zamki królewskie w Bobolicach i Olsztynie. Jedyną wiadomością jest wzmianka znajdująca się w rejestrach częstochowskich, że w Ostrężniku jest „rudera” wieży czy też zamku.

Zamek w Ostrężniku tworzyły dwa człony: murowany zamek właściwy i położone niżej, ale również na wzgórzu obszerne przedzamcze o powierzchni około 2500 m2 na planie nieregularnym o zaokrąglonych narożach. Przedzamcze otaczały zachowane do dziś wały ziemne. Wjazd do zespołu warownego prowadził od strony południowo-wschodniej przez bramę utworzoną w przerwie między wałami. Na północ od przedzamcza znajdował się właściwy zamek murowany z kamienia, usytuowany na skraju skały niemal pionowo opadającej ku północy. Oddzielony był równie skalistą stromizną od niżej położonego przedzamcza.
Był założony na planie wydłużonego wieloboku o powierzchni około 1200m2, z wyraźną tendencją do założenia regularnego. Zachodnia część zbliżona jest do zarysu prostokąta zakończonego od północnego wschodu ostro wysuniętym narożnikiem murów. Dziedziniec był otoczony murem, którego grubość dochodziła do 1,8 m. W tym murze od strony północno-wschodniej są ślady budowli ustawionej na zewnątrz, którą być może była wieżą albo bramą prowadzącą na przedzamcze. W części południowo-zachodniej znajdował się dom mieszkalny zbudowany z kamienia, na planie prostokąta o szerokości 10m i długości 25-30 m. Ruiny zamku nigdy nie były metodycznie zbadane.

A – dziedziniec zamku właściwego

B – przedzamcze otoczone wałem

C – dom mieszkalny

lit. Guerquin Bohdan – Zamki w Polsce

Wapniarka - 532 m n.p.m.

Kolejnym naszym etapem zdobywania wież Kotliny Kłodzkiej była Wapniarka (532 m n.p.m.) – szczyt w Krowiarkach, najdłuższej odnodze Masywu Śnieżnika; góruje nad Przełęczą Mielnicką w pobliżu wsi Żelazno i Mielnik. Na szczycie stały kolejno dwie wieże widokowe wzniesione przez Niemców. Pierwszą drewnianą wieżę o wysokości 26m wybudowano w roku 1889, która w 1925 roku została zniszczona przez piorun. W tym samym roku Kłodzkie Towarzystwo Górskie odbudowało zniszczoną wieżę. Decyzja o jej odbudowie zapadła 31 stycznia 1925 w hotelu w Ołdrzychowicach. Głównym sponsorem był właściciel krosnowickiej przędzalni bawełny Meier-Kaufmann. Wieża dotrwała do latach 70. XX wieku, kiedy to również w wyniku uderzenia pioruna jak własnej starości się rozpadła. Zakończenie prac trzeciej już wieży, oraz techniczne oddanie jej do użytku odbyło się w połowie grudnia 2008 roku. 15-metrowa drewniana wieża posiada trzy tarasy widokowe i mały daszek; widoczność z najwyższej kondygnacji osiągnięto „dzięki” wycięciu sporej połaci lasu porastającego szczyt.

Na wieże z przełęczy Mielnickiej prowadzi zielony szlak o długości 1km, przewyższenie jest dość spore 115m jednak droga jest przyjemna i prosta.

Grodziszcze - 396 m n.p.m.

 

Wieża widokowa na Grodziszczu (niem. Ruine Eckersdorf, Ruinen Berg, Eckardsturm) – wzniesiona w 1813 na Grodziszczu w południowo-zachodniej Polsce, w południowej części Wzgórz Włodzickich położonych w Sudetach Środkowych.

Dojście do wieży jest bardzo łatwe. Od miejscowości Gorzuchów należy iść około 2km zielonym szlakiem. Samochód najlepiej zostawić w samej miejscowości pod sklepem lub na początku miejscowości patrząc od strony Bożkowa. Wieża stoi na zalesionym terenie dlatego najlepiej jest się tam udać zimową porą.

Ruiny czterokondygnacyjnej wieży widokowej z 1813 r. zwieńczonej tarasem widokowym, imitujące zamek, wybudowane zostały z ciosanego kamienia z pobliskich kamieniołomów przez hrabiego Antona Aleksandra von Magnisa. Na parterze znajdowała się kuchnia, a na poszczególnych piętrach: salon i sypialnia. Pod koniec XIX w. przy wieży powstały dwa drewniane kioski z artykułami dla turystów. Obecnie ruiny oraz baszta są zaniedbane. Zawalił się zmurszały dach, połamały się kręte schody. Z zewnątrz można zobaczyć kunsztowną konstrukcję budowli z łamanego kamienia. Fundamenty oraz przybudówki ze ścianami kojarzą się ze średniowiecznym zamczyskiem. Na ścianach widać ślady schodów oraz wejścia do nieistniejących pokoi przyklejonych do baszty.
Budowla na Grodziszczu jest jedną z kilku wież widokowych w Sudetach Środkowych.

 

Czerniejewo - pałac Lipskich - 1771-75r.

Zespół Pałacowy w Czerniejewie należy do najwspanialszych zabytków architektury barokowo-klasycystycznej w Wielkopolsce. Jego budowa przypada na czasy gdy właścicielem Czerniejewa był generał Jan Lipski. Pierwotny pałac powstał w latach 1771-1775 jako budowla późnobarokowa. Został zbudowany prawdopodobnie na miejscu dawnego zamku. Składał się z prostokątnej bryły pałacu i dwóch oficyn. Około roku 1780 zbudowano budynki, które do chwili obecnej tworzą okazały kompleks pałacowy - stajnię i wozownię.

Pałac został przekształcony w latach 1789-1790 zgodnie z modnymi w owym czasie prądami klasycystycznymi. Dostawiono wówczas okazały czterokolumnowy portyk oraz wybudowano dwa okrągłe, reprezentacyjne salony - na parterze - niski, na piętrze dwukondygnacyjny. Ta gruntowna przebudowa zmieniła zasadniczo wygląd pałacu. W następnych latach dokonano upiększenia pałacowych wnętrz. Zabiegi te były kontynuowane przez kolejnych właścicieli pałacu - rodzinę Skórzewskich herbu Drogosław. W ich posiadaniu pałac znajdował się od początku XIX wieku do 1939 roku. Zgromadzono wówczas w pałacu bardzo wartościowy księgozbiór oraz liczne dzieła sztuki.

Kolejna gruntowna przebudowa pałacu nastąpiła w latach 1926-1928. Architekt Juliusz Nagórski dobudował wówczas po stronie wschodniej pałacu dwukondygnacyjne skrzydło, które połączono z oficyną półkolistą galerią. Pałac otacza okazały park, który powstał w drugiej połowie XVIII wieku. Na początku miał układ regularny, a w połowie XIX wieku uległ przekształceniu w park krajobrazowy angielski.

Wspaniała czerniejewska rezydencja była w latach 1771-1939 także ośrodkiem życia społecznego. Lipscy przyczynili się do rozwoju gospodarczego Czerniejewa i regionu. Późniejsi właściciele pałacu i miasteczka - Skórzewscy żywo angażowali się w działalność społeczno-polityczną, zwłaszcza na rzecz dobroczynności. Działalność tę kontynuowali do wybuchu II wojny światowej.

W latach 1939-1945 czerniejewski pałac był użytkowany przez Niemców. Zabudowania pałacowe przetrwały ten trudny okres w stanie nienaruszonym. W końcowym okresie wojny zniszczona została większość wyposażenia pałacu.

Po zakończeniu wojny pałac został przejęty przez Skarb Państwa. W jego wnętrzach zorganizowano Państwowy Dom Dziecka. Pałac będąc do roku 1977 siedzibą placówki opiekuńczo-wychowawczej uległ dużej dewastacji. W latach 70-tych obiekt przejął Kombinat PGR Żydowo. Rozpoczęła się renowacja pałacu oraz budynków stajni i wozowni.

Mieszczą się w nich pomieszczenia hotelowe, kawiarnia, restauracja. W latach 1978-1985 dokonano powiększenia pałacu poprzez dobudowę od strony zachodniej, analogicznej jak od wschodu budynku, galerii łączącej pałac z oficyną. W czasie remontu odtworzono dawne rozplanowanie i wystrój wnętrz. Większość obecnego wyposażenia pałacu stanowią meble pochodzące z XIX i początku XX wieku.